Köstebekler

KÖSTEBEKLER

Köstebek (Talpidae). Yaşadığı yerler: Genellikle Asya ve Avrupa’da toprak içinde kazdığı galerilerde, Afrika ve Amerika topraklarında yaşayan değişik türleri de vardır. Özellikleri: Silindirik küt vücutlu 15 cm boyunda. Postu sık kadife tüylüdür. Siyah, gri ve beyaz olanları vardır. Ön ayaklarıyla toprak içinde tüneller açar, böcek ve toprak solucanlarıyla beslenir.

Ömrü: 4 yıl kadar. Çeşitleri: Köstebek, kan-su köstebeği, tepeli (veya yıldızlı) köstebek, su köstebeği, Amerika soreks köstebeği, Batı Amerika köstebekleri en çok bilinen türlerdir.

Böcekçiller (İnsectivora) takımından, toprak altı tünellerinde yaşayan bir memeli. Vücûdu silindirik biçimli ve her tarafa yatabilen kadife gibi yumuşak sık tüylerle kaplıdır. Çoğu siyah renklidir. Nâdir olarak gri ve beyaz olanlar da vardır. Bacakları beş parmaklıdır. Ön ayakları, toprağı eşmeye yarayacak biçimde olup, şekilleri insan eline benzerse de tırnakları kuvvetli ve keskindir. 2-3 cm’lik kuyruğuyla berâber 15-17 cm boyundadır. 120 gr gelenleri vardır. Erkekleri dişilerden daha iridir. Gözleri göremeyecek kadar zayıf olup, kıllar arasında gizlenmiştir. İyi görmemekle berâber ışığı fark eder. Buna karşılık dokunma, koklama ve işitme duyusu çok hassastır. İstediğinde dış kulağını kapatabilir. Toprak içinde açtıkları galerilerde bitkiler için zararlı olan böcek kurtçuklarını ve toprak solucanlarını avlayarak beslenir. Açılan tünel içinde saatte 4 km hızla yol alır. Doymak bilmeyen bir iştahı vardır.

Hergün ağırlığı kadar besin yer. 12 saat içinde birşey yemezse açlıktan ölür. Esârette olanları günde 60 solucandan fazla yer. Sert olmayan topraklarda saatte 10-12 metrelik tünel açar. Tünellerin uzunluğu bâzan 50-100 metreye varır. Kazarken sivri burnuyla toprağı yukarı iterek yüzeyde tepecikler meydana getirir. Besili tüylü vücûduyla kazdığı tünelleri düzler. Postları dikine yükselen tüylerle kaplı olduğundan galerilerde ileri geri giderken dirençle karşılaşmaz.

Toprakta besin azaldığı takdirde ancak geceleri toprak yüzeyine çıkar. İyi yüzücüdür. Baykuş, tilki ve sansar baş düşmanlarıdır. Tehlike anında derideki bezlerinden sıvı bir madde ifraz ederek çok pis bir koku çıkarır. Düşmanları bu kokudan tiksinerek uzaklaşır. Kılları sık olduğundan toprakta kirlenmez ve ıslanmaz. Haşin ısırıcı bir hayvandır. Yalnızlığı sever. İlkbaharda çiftleşir. 35 günlük bir gebelikten sonra, tüysüz üç ile yedi kadar yavru doğar. İki haftada tüylenir, beş haftalık olunca yuvayı terk ederler. Bir yılda erginleşir. Dört yıl kadar yaşarlar. Köstebek zararlı böcek ve solucanları imhâ ettiğinden ve dehlizleriyle hava ve suyun toprak içine girmesini sağladığından faydalı sayılır. Bununla berâber ekilmiş tarlalarda toprak kümeleri meydana getirmesi ve dehlizleri kazarken bitki köklerini kesmesi zararlara da yol açtığından çiftçiler tarafından pek sevilmez. Tünellerine yağlı, petrollu paçavralar sokularak uzaklaşması sağlanır. Almanya gibi bâzı ülkelerde avlanması yasaklanmıştır. Buna rağmen bâzı memleketlerde kıymetli postu için bol miktarda avlanmaktadır. Yuvasını 30-60 cm derinlikte yapar. Genellikle tünellerin toprak yüzeyine olan yüksekliği hep aynı seviyededir. Allah’ın verdiği içgüdü sâyesine çok derinlere gitmediği gibi toprak yüzeyine de çıkmaz. Yuva olarak kullandığı merkezî odayı sel baskınına karşı korunacak bir şekilde geniş ve yüksek yapar, altını kuru yapraklarla döşer. Üst ve altında havalandırma tünelleri ve bunlara bağlı her gün sayısı artan avlanma galerileri vardır.

Memleketimizde yanlış olarak bâzan kör fâreye de köstebek denir. Kör fâre (Spalax typhlus) de köstebek gibi toprak içinde galeriler açar ve yüzeyde kümeler hâsıl eder. Boyu 22 cm olup kuyruksuzdur. Toprak kazmada, ön ayaklarından çok kesici dişlerini kullanır. Köstebeklerin burunları sivri, kör fârelerinki küttür. Ayrıca kör fârelerin küçücük gözleri ince bir deri ile örtülüdür. Köstebekler böcek yedikleri için genelde faydalı hayvanlardır. Kör fâreler ise kemiriciler (Rodentia) takımından olup bitkilerin toprakaltı köklerini ve yumrularını yediklerinden zararlı kabul edilirler.

Peki Köstebekler Neden Göremezler ?

Aberdeen Üniversitesi araştırmacılarından J. Martin Collinson, köstebeklerin görüş yeteneklerini kısıtlayan genetik nedenin göz merceği lenflerinin eksik gelişimi olduğunu belirtti.

Yer altında yaşayan hayvanların göz mercekleri üzerinde yapılan ilk moleküler çalışma olduğu belirtilen araştırmanın sonucuna göre, böcekle beslenen yaratığın göz lenslerinin temel gelişiminde oluşan bir kusur yüzünden köstebeklerin göz mercekleri gelişirken birbirleriyle bağlanmamış epiteller ve organize olamamış, olgunlaşmamış, lif hücreleri oluşuyor.

Araştırmanın sonucu, köstebeklerin kör olması sonradan oluşan bir etkenden dolayı değil normal olarak başlayan mercek lifleri gelişiminin devam etmesi üzerine gerçekleşiyor.